یلدا یعنی چه؟ در اینجا مطالبی را در مورد معنی کلمه یلدا، شب یلدا و تاریخچه و آداب و رسوم آن ارائه دادیم. همچنین به بررسی علت و زمان برگزاری آن نیز میپردازیم. با مطالعه این مطلب دید وسیعتری نسبت به این موضوع پیدا میکنید.
این مطالب از کتاب نمادها و سنت های ایران نوشته کیوان سالمی قبه جمع آوری شده است.
درباره شب یلدا
فهرست مطالب
- یلدا یعنی چه و جزء واژگان چه زبانی است؟
- شب یلدا از نظر علمی و نجوم
- تاریخچه شب یلدا و جشن یلدا
- نتیجه گیری در مورد شب یلدایی
دورهمی های گرمتان در شب چله را در تبریک وب ثبت نمایید و تبریک این شب زیبا را در دنیا منتشر نمایید.
ثبت تبریک شی یلدا
1. یلدا یعنی چه و جزء واژگان چه زبانی است؟
یلدا واژه ای “سریانی” است که به معنی تولد یا “میلاد” است.

منظور از میلاد در روز یلدا و دی به چه معناست؟
آنگونه که ابوریحان بیرونی در آثار الباقیه نقل کرده:
- منظور از میلاد، میلاد مهر یا خورشید است.
- نامگذاری نخستین ماه زمستان و سال نو با نام “دی”به معنای دادار/ خداوند است که از همان باورهای میترایی سرچشمه میگیرد.
- ابوریحان بیرونی نیز از شب چله به عنوان یک عیدایرانی و به نام “عید نود روز ” یاد میکند.
-
در زبان فارسی یلدا یعنی چه؟
کلمه یلدا در زبان فارسی به معنی زایش است. شب چله به عنوان آخرین شب پاییز و نخستین شب زمستان یا آغاز چله بزرگ و درازترین شب سال شناخته میشود.
2. شب یلدا از نظر علمی و نجوم:
ازنظر علمی، خورشید در حرکت سالانه خود، در آخر پاییز به پایین ترین نقطه افق جنوب شرقی می رسد. این جابجایی خورشید، موجب کوتاه شدن طول روز و افزایش زمان تاریکی شب میشود.
اما از آغاز زمستان یا انقلاب زمستانی، خورشید دوباره بسوی شمال شرقی باز میگردد که نتیجه آن افزایش روشنایی روز و کاهش شب میشود.
به عبارت دیگر، در شش ماهه آغاز تابستان تا آغاز زمستان، در هر شبانه روز خورشید کمی پایین تر از محل پیشین خود در افق طلوع میکند تا در نهایت در آغاز زمستان با پایین ترین حد جنوبی برسد.(با فاصله 23.5 درجه از شرق یا نقطه اعتدالین)
از این روز به بعد، مسیر جابجایی های طلوع خورشید معکوس شده و مجددا بسوی بالا و نقطه انقلاب تابستانی باز میگردد.

3. تاریخچه شب یلدا و جشن یلدا:
قدمت جشن یلدا:
جشن یلدا جشنی است که از 7000 سال پیش تاکنون، در میان ایرانیان برگزار میشود.
چه مردمانی، اولین بار به دانش گاهشماری دست یافتند و آغاز فصل ها را دانستند؟
در واقع 7000 سال پیش نیاکان ما به دانش گاهشماری دست پیدا کردند و دریافتند که نخستین شب زمستان بلندترین شب سال هست.
در این جستجو از سخنرانی دکتر جنیدی و دکتر گلزاری برداشت هایی شده:
“جشن شب چله، همانند جشن هایی همچون نوروز و مهرگان، پس از تازش اسکندر، تازیان، و مغولها پابرجا مانده است. این جشن در تک تک خانه های ایران راستین با گردآمدن خانواده ها به دورهم برگزار میشود.”
فردوسی بزرگ در شاهنامه می گوید:
نباشد بهار و زمستان پدید
نیارند هنگام رامش نوید
از این بیت می توان پی برد که در سرزمینهایی بجز ایران آغاز فصلها را نمیدانستند. اما ایرانیان در آن زمان به این دانش دست پیدا کرده بودند.
گاهشماری ایرانیان چگونه بود؟
گاهشماری ایرانیان که بر پایه خورشید بود، به گاهشماری بر پایه ی ماه دگرگون شد. اما پس از چندی خیام بروی کار آمد و این گاهشماری خورشیدی را دوباره بنیان نهاد تا باز جشن های ما زنده باشند و ما آن ها را برگزار کنیم.
روش های شناسایی فصل ها و روز یلدا در مردم قدیم ایران:
در ایران باستان، مردم راههایی برای تشخیص این روز می دانستند که بسیار جالب و کاملا علمی است. از آن جمله چار تاقی ها را می توان نام برد که نمونه آن در چارتاقی نیاسر کاشان، بازه هور نیشابور، چارتاقی نیشابور میتواند دید.
این بناها به گونهای ساخته شده است که می توان زمان رسیدن خورشید به برخی از مواضع سالانه و نیز نقطه زمستانی و آغاز سال نو میترایی را دقیق تشخیص داد.

علت جشن گرفتن شب یلدا توسط ایرانیان باستان:
ایرانیان باستان، این شب را شب تولد خورشید میپنداشتند. به همین دلیل، مردم این شب را جشن می گرفتند و دور آتش جمع می شدند و شادمانه رقص و پایکوبی میکردند.

باور مردم ایران باستان در مورد شب یلدا:
باوری در بین مردم رایج بود که در شب چله، قارون(ثروتمند افسانهای)می آید. او به شکل انسانی که لباس کهنه هیزم شکنان پوشیده است به در خانه ها می آید و به مردم هیزم میدهد. در صبح روز بعد از آن، این هیزم ها به شمش زر تبدیل میشود.
به خاطر همین باور، شب چله را تا صبح به انتظار از راه رسیدن هیزم شکن زربخش و هدیه هیزمین خود بیدار می ماندند و مراسم جشن و سرور و شادمانی برپا میکردند.
علت بیدار ماندن مردم ایران باستان در شب یلدا:
در اعتقاد کهن و افسانه های مردم، در این شب اهریمن می تواند بر دلها غلبه کند. به همین دلیل ایرانیان این شب بیدار میماندند و دور هم جمع میشدند، میگفتند و میشنیدند و با خوردن میوه و آشامیدنی خودشان را سرگرم میکردند. در واقع بیدارماندن و جشن گرفتن یکی از آداب و رسوم شب یلدا است.
جشن روز یلدا در مردم ایران باستان:
مردم ایران باستان، همچنین معتقد بودند که بعد از این شب بزرگ، در روز یلدا، مهر یا خورشید به دنیا آمده است. از این روز به بعد شب ها کوتاهتر و روزها طولانیتر میشوند. به همین علت تا فردای این شب همه شادی و پایکوبی میکردند.
در واقع، روز یلدا یعنی آغاز بازگردیدن خورشید بسوی شمال شرقی و افزایش طول روز بسیار فرخنده هست. در اندیشه و باور ایرانیان، این روز زمان زایش یا تولد دیگرباره خورشید دانسته میشد و آن را گرامی و فرخنده میداشتند.
چنانکه میبینید اغلب مراسم و جشن های کهن ایرانی علمی و با علم نجوم همراه است.

آداب و رسوم شب یلدا در ایران باستان:
در شب چله، مردم سفره های رنگارنگی پهن می کردند که در آن یک نوع نذری به نام “میزد” آماده میکردند. “میزد” نذری یا ولیمه ای بود غیرنوشیدنی، مانند گوشت و نان و شیرینی.
برای اطلاعات بیشتر در مورد غذای شب چله به مقاله ای که در این مورد در سایت با نام غذای شب یلدا منتشر کردیم مراجعه نمایید.(بر روی کلمه غذای شب یلدا کلیک کنید)
در آیین های ایران باستان، برای هر مراسم جشن و سرور آیینی برگزار میکردند. در این جشن آیینی، سفرهای پهن میکردند که در آن علاوه بر وسایل نیایش مانند آتشدان، عطردان، بخوردان، برسم و غیره، برآوردهها و فراوردههای خوردنی فصل و خوراکهای گوناگون بر سفره جشن مینهادند. از جمله این خوراکها، خوراک مقدس و آیینی ویژه ای داشتند که آن را “میزد” مینامیدند.
نام مراسم شب چله در ایران باستان چه بود و چگونه مردم این مراسم را جشن میگرفتند؟
این مراسم معروف به مراسم شب چره است، شام معمولا فسنجان میخورند تا دیروقت بیدار میمانند.

خوردن آجیل مشکل گشا و انار و هندوانه و شیره، داستان سرایی و شعر حافظ از رسوم اصلی این جشن است. در واقع یکی از اصلی ترین آداب و رسوم شب یلدا، داستان سرایی و خواندن شعر حافظ است.

میوه های شب یلدا:
شب چله برای همه ایرانیان خاطره آور و نامی آشناست. انار و هندوانه پای ثابت شب یلدا هستند.
خانواده ها علاوه بر انار و هندوانه میوه هایی مانند سیب، انگور، خرمالو و انواع آجیل و خشکبار را تهیه میکنند.
روز یلدا در عصر حاضر:
جشن دیدار طلوع خورشید با حضور باستان شناسان، ستاره شناسان و با یاری شهرداری و پایگاه میراث فرهنگی نیاسر برگزار می شود. البته در آنجا، این جشن با یک روز تاخیر در شامگاه یکم دی ماه و بامداد دوم دی ماه برگزار میشود.

اشعار شاعران درمورد شب یلدا:
شاعران نیز در مورد شب یلدا اشعار زیبایی سرودند. این اشعار را به همراه عکس نوشته در مقاله دیگری با عنوان شعر یلدا ارائه کردیم بر روی کلمه شعر یلدا کلیک کنید.
شب اورمزد آمد و ماه دی
زگفتن برآسای و بردار می
از فردوسی

4. نتیجه گیری در مورد شب یلدا:
با توجه به تاریخچه شب یلدا در این مطلب، اجداد ما ایرانیان در ریاضیات و نجوم پیشگام بودند. آنها عاشق خوبی ها و قدردانی ها بودند و با برگزاری جشن های این چنینی خودشان را به سوی خوبیها و فراوانی ها سوق میدادند.
این شب، بلندترین شب است و سپس تاریکی شب به سوی روزهای بلندتر و روشنایی حرکت میکند. بنابراین هم میتوانیم تعبیرات مثبتی در خودمان ایجاد کنیم.
درواقع، ایرانیان قدیم، با جشن گرفتن، میهمانی و خوردن خوراک و میوه های فصل به نوعی شکرگذاری میکردند و از خداوند فراوانی میخواستند.
خود این دور همیها نوعی شکرگذاری از خدای متعال و تبریک و قدردانی از همدیگر بوده است. با این دورهمی از تاریکی به سمت روشنایی، فراوانی و برکت حرکت میکردند.
به عبارت دیگر در پاسخ یه سوال یلدا یعنی چه؟
می توانیم اینگونه پاسخ دهیم که یلدا یعنی شکرگذاری، بخشش، دورهمی و مهربانی و دید مثبت و روشن.
تبریک وب، با افتخار پیام های تبریک شب یلدا و جشن دورهمی شب یلدا را منتشر میکند. کافی است که کلمه ثبت تبریک شب یلدا یا دکمه ثبت تبریک را انتخاب نمایید.
نظرات زیبای شما در مورد یلدای
لطفا، نظرات زیبا و گرانقدرتان را در مورد این مطلب در قسمت دیدگاه ها در ذیل همین مطلب بنویسید.